محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین ایران و از رهبران اصلاح طلب در انتخابات مجلس نهم رای داد. خبر رای دادن آقای خاتمی واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت.

خبرگزاری‌فارس روز جمعه 12 اسفند، 2 مارس در این باره نوشت که آقای خاتمی که روز جمعه در خارج از تهران به سر می‌برد، ساعت 13 و 30 دقیقه در صندوق رای مستقر در حسینیه پنج تن منطقه آبسرد گیلاوند واقع در حوزه انتخابیه دماوند و فیروزکوه رای داده است."

مرتضی تمدن، استاندار تهران نیز در این باره به فارس گفت: "محمد خاتمی با حضور در یکی از شعب اخذ رای روستای وادان رای خود را به صندوق انداخت که اسناد آن نیز موجود است."

آقای خاتمی پیش‌تر درباره شرکت کردن یا عدم شرکتش در انتخابات نهمین دوره مجلس پاسخ روشنی نداده بود.

او درباره انتخابات گفته بود: "اصلاح طلبان نمی توانند و نباید در انتخابات نامزد و فهرستی داشته باشند؛ البته این به معنای تحریم انتخابات نیست. دل بستگان به اصل انقلاب هیچ گاه انتخابات را تحریم نمی کنند."

خبر رای دادن آقای خاتمی با واکنش‌های زیادی به ویژه در فضای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی رو به رو شد.

احسان مهرابی، خبرنگار سیاسی ایرانی که خارج از این کشور به سر می‌‎برد، در این باره به بی بی سی فارسی گفت که به دلیل شرط‌های که آقای خاتمی قبلا گذاشته بود و محقق نشدن هیچکدام از این شرط‌ها، رای دادن آقای خاتمی در انتخابات مجلس نهم قابل پیش‌بینی نبود.

آقای خاتمی، پیش تر با تاکید بر برگزاری انتخابات آزاد، خواهان آماده کردن فضای رقابتی و آزادی زندانیان سیاسی شده بود.

او گفته بود : "بنده می‌گویم بیایید فضا را آماده کنید زندانیان آزاد شوند، ‏حصرها برداشته شود، فضا باز شود این مردم ما اینقدر بزرگوار و خوبند، این ‏جوانان ما که اینقدر رنج دیده اند اگر این فضا باز شود و به آینده امیدوار باشند ‏دارای گذشت اند، در این صورت مملکت تضمین و تامین می شود.‏"

آقای مهرابی همچنین احتمال داده است که آقای خاتمی ملاحظاتی را رعایت کرده باشد و یا شاید می خواسته با رای دادن بتواند به عنوان کانالی میان اصلاح طلبان و حاکمیت و آیت الله خامنه ای باقی بماند.

اما او تاکید کرد که این اقدام آقای خاتمی "با هر ملاحظه‌ که بوده است، جایگاه او را در میان هوادارنش تضعیف کرده است."

ژیلا بنی‌یعقوب، روزنامه نگار ایرانی که پس از انتخابات مناقشه برانگیز سال 1388 مدتی بازداشت شده بود و همسر بهمن احمدی امویی که همچنان در زندان به سر می‌برد، در صفحه فیس بوک خود نوشت: "من فکر می‌کنم خیلی نباید الان سرگرم رای دادن و رای ندادن خاتمی باشیم، فکر کنم کارهای مهم‌تری هم برای امروز هست. قرار بود امروز صدای اعتراض را منعکس کنیم، از صندوق‌ها بگوییم. هرچند که اگر خاتمی رای داده باشد در ایجاد این فضا مقصر است و من از این بابت هم نمی‌بخشمش"

اما صادق زیباکلام، استاد دانشگاه در ایران به سایت جرس، نزدیک به اصلاح طلبان گفت که از شنیدن خبر رای دادن آقای خاتمی خیلی شگفت‌زده نشده است.

او گفت: "آقای خاتمی هیچ‌گاه نگفته بود که در انتخابات شرکت نکنید و در انتخابات شرکت نخواهم کرد و یا انتخابات را تحریم می‌کنم. آنچه که خاتمی گفت این بود که اصلاح طلبان در انتخابات آتی به صورت فردی و یا لیستی، هیچ نامزدی نخواهند داشت."

از سوی دیگر خبرگزاری فارس، که بیش از بقیه خبرگزاری های ایران به این موضوع پرداخته است در مطلبی با عنوان "بازخواست یاران دیروز از خاتمی امروز در فضای مجازی"، در این باره نوشت : " خبر شرکت سید محمد خاتمی در انتخابات مجلس نهم، پاتوق‌های مجازی فتنه گران را با التهابات فراوانی رو به رو کرده است."

اعلام زودهنگام پیش بینی مقامات مسئول از میزان بالای مشارکت، این احتمال را افزایش داده است که میزان مشارکت در انتخابات حتی بیش از 60 درصد اعلام شود.

تنها ساعاتی پس از آغاز رای گیری، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان میزان مشارکت در انتخابات مجلس نهم را 8 تا 9 درصد بیشتر از میزان مشارکت در انتخابات مجلس هشتم دانسته و همزمان، صولت مرتضوی، رئیس ستاد انتخابات کشور گفته است که در روز جمعه "رکورد جدیدی" از میزان مشارکت در انتخابات در ایران ثبت خواهد شد.

اظهارات این دو به ویژه از آن جهت اهمیت دارد که مسئولیت اصلی برگزاری و نظارت بر انتخابات و از جمله اعلام آمار و ارقام مربوط به میزان مشارکت و رای هر یک از نامزدها را ستاد انتخابات کشور و شورای نگهبان برعهده دارند.

این اظهار نظرها و به ویژه تاکید آیت الله علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی بر پیش بینی مشارکت بسیار بالای مردم در انتخابات مجلس نهم، به معنای آن است که به احتمال فراوان میزان مشارکت بیش از 60 درصد اعلام خواهد شد.

با توجه به مجموعه شواهد و سخنان مقام های مسئول، اعلام رسمی چنین آماری به هیچ عنوان دور از ذهن به نظر نمی رسد.

اما چنین اقدامی در شرایط کنونی ایران به معنای پیام روشن رهبران جمهوری اسلامی و نشانه جهت گیری آنان نسبت به روند حوادث آتی است و پیامدهای خاص خود را به همراه خواهد داشت.

چنین رقمی برای میزان مشارکت در انتخابات مجلس، حتی در شرایطی کاملا متفاوت و در حالی که طیف های مختلف سیاسی اجازه حضور در انتخابات را داشتند، می توانست دور از تصور باشد.

در پی انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 و حوادث پس از آن، اجماع فراگیر و گسترده ای بین طیف های مختلف منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی بر سر «نمایشی و فرمایشی» خواندن انتخابات مجلس نهم پدید آمده و منجر به آن شده است که آنان مردم را به تحریم انتخابات فرابخوانند.

بنابراین، به نظر می رسد که با توجه به حال و هوای جامعه پیش از انتخابات مجلس، منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی چنین آماری را نخواهند پذیرفت و برگزار کنندگان انتخابات را به تقلب، دست بردن در میزان آرا و نتایج متهم خواهند کرد.

با این همه، آنان برای اثبات اتهامات خود با دشواری های زیادی نیز روبه رو خواهند بود. آنچه در این میان می تواند سند هر دو طرف برای آمارها و رقم هایشان باشد، نشان دادن شلوغی و یا خلوتی حوزه های رای گیری و احساس عمومی به شهروندانی خواهد بود که فارغ از هر تفسیر و تحلیلی، خود شاهدان زنده ازدحام یا خلوتی حوزه های رای گیری و خیابان ها بوده اند.

به این ترتیب، به نظر می رسد که در انتخابات مجلس نهم، که بسیاری از مسئولان جمهوری اسلامی از جمله آیت الله خامنه ای آن را حساس ترین انتخابات در سه دهه گذشته خوانده اند، عملا رقابت در دو سطح متفاوت جریان دارد: رقابتی بیرونی که تا پای صندوق و عصر امشب ادامه دارد و رقابت درونی که از امشب و از درون صندوق های رای آغاز می شود.

اعلام مشارکت گسترده، پاسخ نظام به تحریم کنندگان

در سطح نخست، رقابت تنها تا پای صندوق رای وجود دارد و رقیبان، نظام جمهوری اسلامی در کلیتش و منتقدان و مخالفانی هستند که مردم را به تحریم انتخابات فراخوانده اند.

اعلام زودهنگام پیش بینی هایی که به نظر می رسد پیشاپیش حدود درصد مشارکت کنندگان را روشن کرده است و تاکید همه جانبه رسانه های دولتی بر حضور بی سابقه مردم در انتخابات مجلس نهم، پاسخ جمهوری اسلامی به تحریم کنندگان است.

در مقابل باید دید تحریم کنندگان چه ابزار و امکاناتی در اختیار دارند تا افکار عمومی را در داخل کشور قانع کنند که اقدام آنان برای تحریم انتخابات تا چه اندازه موفق بوده است و چه پیامدهای عملی و سیاسی مشخصی را در پی خواهد داشت.

در این میان، به نظر می رسد شرکت محمد خاتمی به عنوان یکی از شاخص ترین چهره های اصلاح طلب در انتخابات، او و اصلاح طلبان هوادارش را در موقعیتی بسیار دشوار قرار خواهد داد بی آنکه احتمال گشوده شدن فضای عمل آنان در چارچوب های کنونی حاکمیت افزایش پیدا کرده باشد.

آقای خاتمی، مشارکت اصلاح طلبان در انتخابات مجلس نهم را مشروط به آزادی زندانیان سیاسی از جمله میرحسین موسوی و مهدی کروبی، آزادی رسانه ها و مطبوعات و تضمین برگزاری انتخاباتی رقابتی و سالم کرده بود.

در پی برآورده نشدن هیچ یک از این شروط، چهره ها و سازمان های عمده اصلاح طلب نه تنها از عدم شرکت در انتخابات سخن گفتند، بلکه هرگونه همراهی با انتخابات به گفته آنان نمایشی و فرمایشی را خیانت به آرمان های مردم و جنبش سبز و گامی در جهت تثبیت استبداد قلمداد کردند.

از این رو، شرکت آقای خاتمی در انتخابات به عنوان یکی از شگفتی های انتخابات مجلس نهم تلقی خواهد شد و او را با پرسش های فراوان طرفداران جنبش سبز در قبال رویدادها و سرکوب های خونین پس از انتخابات ریاست جمهوری قرار خواهد داد.

دور تازه حذف های درونی از راه صندوق های رای

در سطح دوم رقابت، به نظر می رسد که منازعات و مجادلات درونی طیف هایی که در چند سال گذشته تحت عنوان کلی اصولگرایان معرفی و شناخته شده اند، اکنون به نقطه عطف خود رسیده است و قرار است نیروهای ناهمسو با طیفی که دست بالا را در نهادهای سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی دارد از طریق صندوق های رای به حاشیه رانده شوند.

در ماه های گذشته، سه طیف عمده در میان اصولگرایان روبه روی هم صف آرایی کرده بودند: اول، حامیان محمود احمدی نژاد و تیم همراه او از جمله اسفندیار رحیم مشایی؛ دوم، طیف رادیکال اصولگرایانی که گرد آیت الله محمد تقی مصباح یزدی جمع شده‌اند و به رغم برخی انتقادها، همچنان از محمود احمدی نژاد منهای اسفندیار رحیم مشایی حمایت می کنند؛ و سوم، اصولگرایانی که برآمده از طیف سنتی راست جمهوری اسلامی هستند و در این انتخابات با محوریت آیت الله محمد رضا مهدوی کنی شرکت کرده اند.

در هفته های منتهی به انتخابات، اما یک گروه دیگر هم شکل گرفته است که اگرچه تنها با فهرستی ناتمام آن هم فقط در تهران وارد انتخابات شده، اما به دلیل موضع گیری های چهره اولش، یعنی علی مطهری از شانس بالایی برخوردار شده است.

به نظر می رسد که انتخابات مجلس نهم، مجال و فرصتی خواهد بود که طیف رادیکال اصولگرایان، با گرفتن اکثریت مجلس، رقبای خود از جمله اصولگرایان سنتی، حامیان محمود احمدی نژاد- اسفندیار رحیم مشایی و نیز دیگر گروه های کوچک تر مثل ائتلاف صدای ملت و جبهه ایستادگی را از عرصه قدرت بیرون برانند.

همین تلاش است که مایه و زمینه اصلی آن بوده که رهبر جمهوری اسلامی و مقامات مسئول از احتمال اینکه انتخابات به یک «چالش امنیتی» تبدیل شود، سخن به میان آورند.

اگر حذف شوندگانی که نامشان از صندوق های رای بیرون نمی آید، حاضر به ایستادگی باشند و سلامت انتخابات را زیر سوال ببرند، آنگاه احتمال اینکه بعد از اعلام نتایج انتخابات، چالشی امنیتی شکل بگیرد افزایش خواهد یافت.

اما با توجه به هزینه بسیار بالای این ایستادگی و زیر سوال بردن انتخابات، احتمال اندکی وجود دارد که حذف شدگان از امکان و اراده چندانی برای مقاومت برخوردار باشند.

اگر چنین فرضی درست باشد، آن گاه می توان گفت که دور تازه حذف ها، این بار نیز از طریق انتخابات عملی شده است.